معرفی رشته فیزیک

رشته فیزیک، پنجره‌ای به سوی کشف قوانین بنیادین طبیعت و اسرار هستی است. این علم که به مطالعه ماده، انرژی و تعاملات آن‌ها می‌پردازد، از ذرات زیراتمی تا کهکشان‌های عظیم را در بر می‌گیرد. فیزیک پاسخ‌هایی به سوالات بنیادین انسان می‌دهد و پایه‌ای برای پیشرفت تکنولوژی و فهم عمیق‌تر جهان است. این رشته با ترکیب تجربه و نظریه، قدرت درک ما را از پدیده‌های طبیعی گسترش داده و زندگی انسان را به شکل چشمگیری متحول کرده است.

نکته : این رشته از نظر رتبه انتخاب رشته ای مشابه با رشته آمار می باشد.

این علم به موضوعاتی مانند حرکت، گرما، نور، الکتریسیته، مغناطیس، نسبیت و کوانتوم می‌پردازد و پایه‌ای برای بسیاری از فناوری‌های پیشرفته مدرن، ازجمله کامپیوترها، تلفن‌های همراه و انرژی‌های تجدیدپذیر است.

تفاوت رشته فیزیک و فیزیک مهندسی در تمرکز و کاربرد آن‌ها است. فیزیک بر مطالعه نظری قوانین بنیادین طبیعت مانند مکانیک و کوانتوم متمرکز است و هدف آن کشف اصول جهان و تحقیق آکادمیک است. در مقابل، فیزیک مهندسی ترکیبی از فیزیک و مهندسی است که اصول فیزیک را برای حل مسائل عملی در حوزه‌هایی مانند الکترونیک و نانوفناوری به کار می‌برد و فارغ‌التحصیلان آن بیشتر در صنعت و تحقیق و توسعه فعالیت می‌کنند.

اگر به فناوری‌های نوین علاقه دارید، باید بدانید که بسیاری از پیشرفت‌های فناوری نتیجه تحقیقات فیزیک‌دان‌ها بوده است. گرایش‌ های رشته فیزیک در کارشناسی ارشد شامل موارد زیر می‌شوند:

• فیزیک اتمی و مولکولی
• فیزیک حالت جامد
• فیزیک ماده چگال
• فیزیک پلاسما
• فیزیک هسته‌ای
• فیزیک ذرات بنیادی و نظریه ی میدان‌ها
• فیزیک نجوم و اختر فیزیک
• فیزیک فیزیک آماری و سامانه‌های پیچیده
• فیزیک گرانش و کیهان شناسی
• فیزیک اپتیک و لیزر
• فیزیک نانو فیزیک
• فیزیک فوتونیک
• مهندسی هسته‌ای گرایش کاربرد پرتوها
• مهندسی هسته‌ای گرایش گداخت هسته‌ای
• مهندسی هسته‌ای گرایش راکتور
• مهندسی هسته‌ای گرایش پرتوپزشکی
• مهندسی هسته‌ای گرایش فیزیک بهداشت
• مهندسی سیستم‌های انرژی گرایش تکنولوژی انرژی
• مهندسی سیستم‌های انرژی گرایش محیط زیست و انرژی
• مهندسی سیستم‌های انرژی گرایش سیستم های انرژی
• آموزشی فیزیک

دروس رشته فیزیک در دانشگاه چیست و هر درس چند واحد است؟

برای فارغ‌التحصیلی، دانشجویان باید  136واحد درسی را بگذرانند. این واحدها شامل  20واحد دروس عمومی،   33 واحد دروس پایه،  50 واحد از درس‌های اصلی و  33واحد دروس انتخابی است.

دروس پایه رشته فیزیک

درس‌های رشته شیمی و فیزیک با هم در ارتباط هستند، زیرا هر دو به مطالعه مواد و رفتار آن‌ها در سطح اتمی و مولکولی می‌پردازند، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند ترمودینامیک، کوانتوم و مکانیک مواد. در ادامه به معرفی دروس پایه آن همراه با تعداد واحد پرداخته می‌شود:

نام درس	تعداد واحد
ریاضی عمومی 1	3 واحد
ریاضی عمومی 2	3 واحد
معادلات دیفرانسیل	3 واحد
فیزیک عمومی 1	3 واحد
فیزیک عمومی 2	3 واحد
فیزیک عمومی 3	3 واحد
فیزیک عمومی 4	3 واحد
آزمایشگاه فیزیک عمومی 1	1 واحد
آزمایشگاه فیزیک عمومی 2	1 واحد
آزمایشگاه فیزیک عمومی 3	1 واحد
آزمایشگاه فیزیک عمومی 4	1 واحد
شیمی عمومی	3 واحد
آزمایشگاه شیمی عمومی	2 واحد
برنامه‌نویسی کامپیوتر	3 واحد

دروس اصلی و تخصصی فیزیک کدامند؟

این رشته هم همچون رشته مهندسی پلیمر دارای دروس علوم پایه زیاد است. دروس تخصصی رشته فیزیک که در ادامه معرفی شده‌اند که شما را با موضوعاتی مانند حرکت اجسام، خواص مواد، انرژی، نور، مغناطیس و ساختار بنیادی جهان آشنا می‌کنند. این درس‌ها به شما کمک می‌کنند پدیده‌های طبیعی را مدل‌سازی و تحلیل کرده و مهارت حل مسئله و تفکر منطقی خود را تقویت کنید:

نام درس	تعداد واحد
ریاضی فیزیک 1	(3 واحد)
ریاضی فیزیک 2	(3 واحد)
ترمودینامیک و مکانیک آماری 1	(3 واحد)
ترمودینامیک و مکانیک آماری 2	(3 واحد)
مکانیک تحلیلی1	(3 واحد)
مکانیک تحلیلی2	(3 واحد)
الکترومغناطیس1	(3 واحد)
الکترومغناطیس2	(3 واحد)
مکانیک کوانتومی1	(3 واحد)
مکانیک کوانتومی2	(3 واحد)
فیزیک حالت جامد1	(3 واحد)
آزمایشگاه فیزیک حالت جامد1	(2 واحد)

رشته فیزیک برای چه کسانی مناسب است؟

فیزیک برای کسانی جذاب است که به درک قوانین طبیعت، ریاضیات و کاربردها پدیده‌های جهان و روابط بین نیروها، انرژی و ماده علاقه‌مندند. داشتن تفکر تحلیلی و توانایی تجزیه و تحلیل پدیده‌ها و یافتن روابط میان آن‌ها نیز از ویژگی‌های مهم برای موفقیت در این رشته است.

افرادی که دوست دارند چراها و چگونگی‌های پدیده‌های طبیعی را کشف کنند و تمایل دارند مسائل پیچیده را تحلیل کنند، در این رشته موفق‌تر خواهند بود. ازآن‌جایی‌که فیزیک ارتباط نزدیکی با ریاضیات دارد، داشتن توانایی در حل مسائل ریاضی و درک مفاهیم انتزاعی برای موفقیت در این رشته ضروری است.

و همچنین افرادی که به رشته هایی همچون رشته شیمی محض و رشته زیست شناسی علاقه دارند نیاز به مطالعه و تحقیق در فیزیک و زمان و تلاش زیادی نیاز دارد. بنابراین، در این رشته کسانی موفق می‌شوند که توانایی مواجهه با چالش‌های علمی را داشته و دوست دارند نظریه‌ها را در عمل آزمایش کنند.

بسیاری از پروژه‌های فیزیک به همکاری و هم‌فکری با سایر متخصصان نیاز دارد. کسانی که توانایی کار گروهی دارند، در این رشته بهتر عمل خواهند کرد. اگر به حوزه‌های پیشرفته‌ای مانند فیزیک کوانتوم، انرژی‌های نو، مهندسی مواد، هوافضا یا فناوری‌های پیشرفته علاقه‌مند هستید، فیزیک می‌تواند گزینه‌ای عالی باشد.

رشته فیزیک چه مزایا و معایبی دارد؟

یک فیزیکدان‌ با مسائل پیچیده علمی و محاسبات دقیق سروکار دارد.  به‌روز بودن مداوم در زمینه نظریات و فناوری‌های جدید از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه علم فیزیک همواره درحال تحول و گسترش است. نبود این ویژگی‌ها منجر به ناتوانی در حل مسائل، عدم درک پیشرفت‌های علمی و دشواری در ادامه مسیر حرفه‌ای شود. در زیر به مزایا و معایب این رشته پرداخته‌ایم:

مزایا:

• درک عمیق از جهان: یادگیری قوانین طبیعت و اصول علمی.
• فرصت‌های شغلی متنوع: در حوزه‌های تحقیقاتی، صنعتی، پزشکی، انرژی و آموزش.
• مهارت‌های قابل انتقال: مانند تحلیل، حل مسئله و تفکر انتقادی.
• پیشرفت در فناوری: امکان کار در پروژه‌های نوآورانه.

معایب:

• چالش برانگیز بودن: نیاز به تلاش زیاد و درک عمیق از ریاضیات و مفاهیم پیچیده.
• زمان‌بر بودن: مسیر طولانی برای دستیابی به تخصص و مشاغل پژوهشی.
• فشار کاری بالا: به‌ویژه در پروژه‌های تحقیقاتی یا محیط‌های رقابتی.

بازار کار رشته فیزیک؛ بهترین شغل ها برای دانشجویان فیزیک کدامند؟

فیزیکدان‌ها به دلیل تسلط بر اصول پایه‌ای علم، مهارت در تحلیل مسائل پیچیده و توانایی حل مسئله، می‌توانند در حوزه‌های مختلف فعالیت کنند. آن‌ها با درک عمیق قوانین طبیعت و تسلط بر ریاضیات و فناوری، قابلیت تطبیق با چالش‌های گوناگون را دارند و در حوزه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند، از جمله:

• آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و صنعتی: طراحی و اجرای آزمایش‌های علمی.
• بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی: همکاری در تصویربرداری پزشکی، پرتودرمانی و تجهیزات پزشکی.
• مراکز نظامی و امنیتی: کار روی پروژه‌های نظامی و توسعه فناوری‌های پیشرفته.
• سازمان انرژی اتمی و نیروگاه‌های هسته‌ای: تحلیل، توسعه و کنترل فرآیندهای هسته‌ای.
• تولید فناوری‌های نوین: مانند سلول‌های خورشیدی، قطعات غیرهادی و فناوری‌های ارتباطی.
• مخابرات و سازمان‌های فناوری اطلاعات: حل مسائل پیچیده و بهینه‌سازی سیستم‌ها.
• دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی: تدریس و پژوهش در مرزهای دانش.

چرا بیکاری در رشته فیزیک همچنان یک چالش است؟

یکی از مهم‌ترین دلایل نبود کار در این رشته، تمرکز افراطی برنامه‌های تحصیلی فیزیک بر مباحث نظری است. این برنامه‌ها بیشتر بر جنبه‌های تئوری تأکید دارند و کمتر به مهارت‌های عملی و صنعتی که برای ورود به بازار کار ضروری هستند، می‌پردازند.

همچنین بسیاری از مشاغل صنعتی و تجاری به ترکیب فیزیک با مهارت‌های بین‌رشته‌ای، مانند برنامه‌نویسی، تحلیل داده یا مدیریت پروژه نیاز دارند، درحالی‌که این مهارت‌ها به‌طور کامل در برنامه‌های آموزشی فیزیک آموزش داده نمی‌شوند. و حتی رشته های علوم پایه دیگر هم همچون رشته مهندسی مواد بازار کار جالبی ندارد.

راهنمای انتخاب رشته‌ی فیزیک در کنکور سراسری

تنها راه برای قبولی در رشته‌های دانشگاه سراسری، انتخاب رشته است. اما روش پیشنهادی برای انتخاب رشته از طرف سازمان سنجش به این صورت است که یک داوطلب می‌تواند حداکثر 150 رشته تحصیلی را در فرم تکمیلی انتخاب رشته به ترتیب اولویت بنویسد و منتظر شود تا نرم‌افزار انتخاب رشته، قبولی او را در یکی از این 150 رشته اعلام کند.

در مورد انتخاب رشته فیزیک آن‌چه بیش‌تر به چشم می‌خورد، این واقعیت است که به جز معدودی از داوطلبین که عاشق فیزیک هستند، بیش‌تر آنان، پس از طوماری از انتخاب‌ رشته‌های مهندسی، اقدام به انتخاب رشته‌ی فیزیک می‌نمایند. بنابراین قبل از تکمیل فرم انتخاب رشته نهایی لازم است تا از دروسی که قرار است در 4 سال دوره کارشناسی بخوانید، نحوه‌ی پذیرش، هزینه و بازار کار رشته‌ی مورد نظرتان اطلاع حاصل نمایید و میزان علاقه‌مندی به دروس رشته دلخواه خود را بسنجید، سپس به تکمیل آگاهانه‌ی فرم انتخاب رشته اقدام نمایید. در ادامه به معرفی رشته فیزیک و آن‌چه برای انتخاب این رشته باید بدانید، می‌پردازیم.

معرفی رشته‌ی فیزیک

یکی از رشته‌های موجود در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری 1402، رشته فیزیک است. در راستای معرفی رشته فیزیک می‌توانیم که بگوییم، فیزیک یکی از رشته‌های علوم پایه به حساب می‌آید. با استفاده از این دانش، فیزیک‌دانان، به تحقیق درباره‌ی پدیده‌های طبیعی، ارائه‌ی فرضیه‌های جدید و انجام آزمایشات مختلف می‌پردازند.

یک فیزیکدان هیچ مورد علمی را بدون اثبات آزمایشگاهی و تحقیقاتی نمی‌پذیرد. داوطلبان رشته فیزیک، در زمان انتخاب رشته فیزیک، باید توجه داشته باشند که این رشته از رشته‌های چالش برانگیز دانشگاهی محسوب می‌شود و نیازمند کار در فضاهایی مانند آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و کلاس است.

ظرفیت پذیرش فیزیک

تمام داوطلبینی که مجبور به انتخاب رشته برای قبولی در دانشگاه‌های مورد نظر خود هستند، باید ابتدا از ظرفیت آن دانشگاه، اطلاع کسب نمایند و آنگاه با توجه به ظرفیت و نتیجه‌ی کارنامه‌ی اولیه‌ی خود، اقدام به انتخاب رشته نمایند. بر اساس آخرین آمار دفترچه انتخاب رشته ریاضی، ظرفیت پذیرش رشته فیزیک، برای دانشگاه های پذیرنده رشته فیزیک، در تمامی دوره‌های ارائه شده در دانشگاه‌های سراسری، به شرح زیر است:

• ظرفیت مورد پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی رشته‌ی فیزیک در دوره‌ی روزانه دانشگاه‌ها: 2873 نفر
• ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی رشته‌ی فیزیک در دوره نوبت دوم (شبانه): 632 نفر
• میزان پذیرش دانشجوی دوره کارشناسی رشته‌ی فیزیک در دوره پیام نور: 6080 نفر
• ظرفیت رشته فیزیک در دوره غیرانتفاعی: 120 نفر
• ظرفیت پذیرش دانشجوی کارشناسی رشته‌ی فیزیک در دانشگاه آزاد: نامعلوم

برای اطلاع از ظرفیت پذیرش دانشجوی رشته‌ی فیزیک در دوره‌ی کارشناسی در دانشگاه‎‌های آزاد، لازم است به دفترچه انتخاب رشته سال 1402 که در مرداد ماه انتشار می‌یابد، مراجعه نمایید.

دانشگاه‌های ارائه دهنده‌ی رشته‌ی فیزیک

انتخاب رشته دارای شرایط و ضوابطی است که یکی از مهم‌ترین این ضوابط، ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه سراسری مورد نظر است. نام بردن اسامی همه‌ی دانشگاه های ارائه دهنده رشته فیزیک، امکان‌پذیر نیست. تمامی اسامی و ظرفیت این دانشگاه‌ها به همراه اطلاعات نحوه‌ی پذیرش و آدرس این دانشگاه‌ها در دفترچه انتخاب رشته سال 1402 انتشار می‌یابد. به طور کلی می‌توان این گونه بیان کرد که:

• 52 دانشگاه در دوره روزانه، دانشجوی رشته‌ی فیزیک می‌پذیرند. ثبت‌نام در این دانشگاه‌ها، هزینه‌ای ندارد. دانشجویان با سپردن تعهد خدمت می‌توانند اقدام به ثبت‌نام نمایند. در این دانشگاه‌ها، دانشجویان از تسهیلاتی نظیر خوابگاه دانشجویی و کمک هزینه‌ی تحصیلی بهره‌مند می‌شوند.
• 27 دانشگاه در نوبت دوم (شبانه) اقدام به پذیرش دانشجوی فیزیک می‌نمایند (هزینه شهریه ثابت و شهریه متغیر در نظر گرفته می‌شود و تعهدی جهت در اختیار گذاشتن تسهیلات به دانشجویان، وجود نخواهد داشت).
• 104 دانشگاه پیام نور، پذیرنده دانشجوی کارشناسی فیزیک هستند (در این دانشگاه نیز تعهدی جهت در اختیار گذاشتن تسهیلات به دانشجویان وجود ندارد و دانشجویان موظف به پرداخت شهریه هستند.
• 2 دانشگاه غیرانتفاعی هم دانشجوی فیزیک در دوره‌ی کارشناسی می‌پذیرند (لزوم پرداخت شهریه وجود دارد و تعهدی در ارتباط با ارائه‌ی تسهیلاتی وجود ندارد).
• از تعداد دانشگاه‌های آزاد پذیرنده‌ی دانشجو در رشته فیزیک اطلاعی در دست نیست. هنگام انتشار دفترچه انتخاب رشته می‌توانید اطلاعات مربوط به این دانشگاه‌ها را دریافت نمایید.

توجه داشته باشید که پذیرش دانشجوی فیزیک در دانشگاه‌های مختلف هم از طریق آزمون و شرکت در کنکور سراسری و هم بدون کنکور و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی انجام می‌شود. اطلاعات مربوط به ظرفیت پذیرش در رشته‌ی فیزیک بدون آزمون و صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی را می‌توانید در هنگام انتشار دفترچه انتخاب رشته سال 1402، از دانشگاه‌های مربوطه کسب نمایید. معمولاً پذیرش بدون کنکور و بر اساس سوابق تحصیلی در بسیاری از دانشگاه‌های آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی صورت می‌گیرد.

تعداد واحد‍‌های درسی رشته‌ی فیزیک

رشته‌ی فیزیک در دوره‌ی کارشناسی دارای پنج گرایش اتمی- مولکولی، هسته‌ای، حالت جامد، هواشناسی و اختر فیزیک( نجوم) است. دانشجویان تمام گرایش‌های فیزیک در طول دوره‌ی کارشناسی موظف به سپری کردن تعداد واحدهای درسی رشته فیزیک، که معمولاً 135 واحد است، می‌باشند.

دانشجویان کارشناسی این تعداد واحد درسی را معمولاً در 4 سال، که معادل 8 ترم است، تا زمان فارغ التحصیلی در رشته فیزیک می‌گذرانند. هر پنج گرایش، دارای دروس تخصصی تقریباً یکسانی هستند. این دورس، شامل مکانیک تحلیلی، ریاضی فیزیک، اپتیک (نور)، آزمایشگاه اپتیک، فیزیک جدید، آزمایشگاه فیزیک جدید، ترمودینامیک، الکترو مغناطیس و مکانیک کوانتومی است. شما می‌توانید نام دروس تخصصی هر گرایش را از دفترچه انتخاب رشته 1402 استخراج نمایید و با مطالعه‌ی این جدول، از جزئیات واحدهای درسی رشته فیزیک اطلاع یابید. به طور کلی تعداد واحد دروس به تفکیک عبارت است از:

• 20 واحد دروس عمومی (اجباری)
• 22 واحد دروس پایه (اجباری)
• 59 واحد دروس اصلی (اجباری)
• 12 واحد دروس اختیاری
• 22 واحد دروس تحصصی (اجباری)

بازار کار رشته‌ی فیزیک

اگر بخواهیم از وضعیت بازار کار رشته فیزیک بیش‌تر بدانید، کافی است به گروه دانش‌آموزانی بنگرید که با تدریس دبیر فیزیک در کلاس‌های دبیرستان، قادر به درک این کتاب درسی نیستند و به ناچار با استخدام یک دبیر فیزیک خصوصی، برای هر دانش‌آموز است که پرونده‌ی کتاب فیزیک مزبور، بسته می‌شود! بازار کار این رشته نیز همچون رشته های غیر مشابه رشته مهندسی نفت کمتر است . در واقع به قدری بازار کار تدریس خصوصی کتاب‌های فیزیک دبیرستان، داغ است که معمولاً فارغ‌التحصیلان رشته‌های علمی دیگر نیز، گاه به تدریس فیزیک دبیرستان روی می‌آورند. البته بعضی از آزمایشگاه‌های واقع در کارخانجات صنعتی هم در جهت کنترل کیفی محصولات خود، کارشناسان فیزیک را استخدام می‌نمایند. از این‌رو توصیه می‌شود انجام کار‌های آزمایشگاهی را در دوره‌ی کارشناسی جدی بگیرید تا بتوانید هنگام کار در این کارخانجات، حرفی برای گفتن داشته باشید.